Patron

Maria Stanisława Konopnicka z domu Wasiłowska – poetka, nowelistka, pisarka dla dzieci, krytyk, publicystka, tłumaczka. Tworzyła również pod kryptonimami i pseudonimami: M.K., K., Marko, Ko-Mar, Jan Sawa, Jan Waręż. Urodziła się 23 maja 1842 roku w Suwałkach, była córką Józefa Wasiłowskiego (prawnika) i Scholastyki z Turskich. Dzieciństwo i młodość spędziła w Kaliszu.

W 1854 roku zmarła matka poetki, osieroconymi dziećmi zajął się ojciec. Maria Konopnicka początkowo kształciła się w domu pod kierunkiem ojca, następnie w latach 1855-1856 uczyła się na pensji sakramentek w Warszawie, gdzie poznała Elizę Pawłowską (Orzeszkową). Po latach znajomość ta została odnowiona i przerodziła się w przyjaźń. W 1862 roku Maria poślubiła Jana Jarosława Konopnickiego i zamieszkała w majątku Bronów pod Łęczycą. W obawie przed aresztowaniem Jarosława, Konopniccy w roku 1863 udali się na emigrację do Drezna. W drugiej połowie 1864 roku wrócili do kraju. Po sprzedaniu zrujnowanego majątku zamieszkali w dzierżawionym folwarku w Gusinie. Wychowując sześcioro dzieci, pisarka nie rezygnowała jednak z intensywnego samokształcenia. W 1876 roku „Tygodnik Powszechny” i „Bluszcz” opublikowały wiersze poetki podpisane jej nazwiskiem. Jeden z wierszy (Przygrywka z cyklu W górach) zyskał przychylną recenzje Henryka Sienkiewicza. W następnym roku Konopnicka wraz z sześciorgiem dzieci przeprowadziła się do Warszawy, gdzie rozwinęła szeroką działalność literacką i społeczną. Wydane w roku 1881 Z przeszłości. Fragmenty dramatyczne wywołały ostrą krytykę prasy konserwatywnej. Pod wpływem pozytywizmu powstały pierwsze zbiory Poezji i Obrazków. W trosce o utrzymanie i wykształcenie dzieci poetka zajmowała się udzielaniem dodatkowych lekcji, tłumaczyła również teksty m.in.: Heinricha Heinego, Paula Heyse, Edmondo De Amicis. Dobrze znała języki: niemiecki, francuski, rosyjski, wkrótce opanowała również czeski, angielski i włoski. W 1883 roku wyjechała do Włoch, owocem czego były wydane w „Tygodniku Powszechnym” reportaże pt. Wrażenia z podróży. Podczas pobytu w Czechach poznała Jaroslava Vrchlickiego, z którym utrzymywała literacką korespondencję. W latach 1884-1886 była kierownikiem literackim „Świtu”. W 1890 na stałe opuściła Warszawę, wyjeżdżała za granicę przebywając odtąd w Austrii, w Niemczech, w Szwajcarii, Włoszech, krajach bałkańskich, we Francji. Utrzymywała kontakt z krajem, współpracując z wydawnictwami, prasą i organizacjami społecznymi trzech zaborców, m.in. towarzystwami ludowym, komitetami pomocy dla wywłaszczonej ludności Górnego Śląska i Wielkopolski, Macierzą Szkolną a także z zrzeszeniami polskimi na obczyźnie. Była współautorką protestu przeciw represjom wobec dzieci polskich we Wrześni (1901-1902), ustawom wywłaszczeniowym (jej wiersz Rota, ogłoszony w 1908 roku, zdobył ogromną popularność) oraz prześladowaniom unitów. W 1902 roku w Krakowie i Lwowie odbyły się obchody 25-lecia pracy literackiej Marii Konopnickiej; z tej właśnie okazji w 1903 roku poetka otrzymała w darze od narodu dworek w Żarnowcu pod Krosnem. W okresie 1905-1907 przebywając w Warszawie pisarka organizowała pomoc dla więźniów politycznych i biednych rodzin robotniczych. W 1907 przewodniczyła ogólnopolskiemu zjazdowi kobiet z okazji jubileuszu Elizy Orzeszkowej w Warszawie. Była honorową członkinią m.in. Związku Polek w Ameryce. Zmarła 8 października 1910.

Twórczość Marii Konopnickiej

W dorobku pisarskim Konopnickiej największe znaczenie miała twórczość poetycka. Pierwsze utwory jakie powstały to: Z przeszłości-Fragmenty dramatyczne (1881), trzy serie Poezji (1881, 1883, 1887) i początkowe fragmenty poematu Imagina (1886). W tym okresie poetka napisała także liczne utwory poruszające problemy społeczne (Najkrwawsze pole, Noce letnie, Myśl, Nie, to nie była grecka kolumnada, Czy marzą?, Czy warto?) oraz patriotyczne (Sclavussaltans, Contra spemspero, Toast, O  wy, co cierpieć umiecie w pokorze). Wyrazem jej indywidualności poetyckiej stały się tzw. pieśni ludowe, które znalazły się w 2 i 3 seriiPoezji (Wieczorne pieśni, Z łąk i pól, Łzy i pieśni, Po rosie, Z  chaty, Z pola i lasu) oraz w cyklach następnych zbiorków (Z tamtego świata, Ku chacie, Pieśni tęsknoty). Jednym z ważniejszych utworów pierwszego okresu twórczości poetyckiej pisarki był (zapoczątkowany w 1886 roku, a wydany w 1913) poemat Imagina, który nawiązuje do tradycji romantycznego poematu dygresyjnego.

Drugi etap twórczości Konopnickiej, przypadający na liczne wyjazdy za granicę, poszerzył warsztat pisarski poetki, ale poezja nadal odgrywała ważną rolę (Linie i dźwięki, Damnata, Italia, Drobiazgi z podróżnej teki, Śpiewnik historyczny, Ludziom i chwilom, Nowe pieśni, Głosy ciszy, Przez głębinę). Do swych utworów, oprócz tematów znanych z wcześniejszych zbiorków, pisarka wprowadziła nową tematykę i nowe środki artystyczne: motywy antyczne (Hellenica-Poezja IV), biblijne ( cykl Z mojej biblii, Linie i dźwięki), włoskie (Italia), balladowe (cykl Kartki prowansalskie), parabolę ewangeliczną (Który ma zloty klucz w cyklu Z mojej biblii-Poezje IV).

Uznaniem cieszył się również Śpiewnik historyczny. Większa część utworów była protestem przeciw zaborcom (Do granicy, Na Piastowym Śląsku, O Wrześni, Z poematu „Unici”, Rota). Patos patriotyczny wystąpił silnie w twórczości Konopnickiej w okresie rewolucji w latach 1905-1907, zaś  klęska rewolucji miała odbicie w wierszach Oj, nasiali kąkolu, Pocałunek Roberta Emmeta oraz w utworze dramatycznymPrometeusz i Syzyf. Z doświadczeń rewolucji i z wiary w sens walki wyzwoleńczej zrodził się natomiast obraz manifestacji robotniczej Pan Balcer w Brazylii.

Debiut prozatorski Konopnickiej stanowiły pisane w latach 1882-1886, a wydane w roku 1888 Cztery nowele (Michał Duniak, Ultimus, Wojciech Zapała, Pod prawem). Następne zbiory nowel pokazały pełną skalę możliwości twórczych pisarki (Moi znajomi, Na drodze, Nowele, Ludzie i rzeczy, Na normandzkim brzegu). Kolejne utwory przyniosły różnorodność formy i tematyki jaką posługiwała się autorka (Obrazki więzienne, Z cmentarzy, Anusia, Józefowa, Banasiowa, Nasza szkapa, Mendel Gdański, Z włamaniem, Miłosierdzie gminy).

Twórczość dla dzieci miała ogromne znaczenie w dorobku artystycznym poetki, eliminowała one natrętny dydaktyzm, rozbudzała wrażliwość estetyczną odbiorcy, łączyła autentyzm i fantastykę, tonację żartu i powagi. Utwory dla dzieci, autorstwa Marii Konopnickiej, były swoistego rodzaju rewelacjami w tej dziedzinie pisarstwa w tamtych czasach. Najbardziej znane to: w obrazkach prozą (Jak się dzieci w Bronowie bawiły), w zbiorkach poezji i pieśni (Moja książeczka, Wesołe chwile małych czytelników, Śpiewnik dla dzieciz muzyką Zygmunta Noskowskiego, Szczęśliwy światek), w utworach wiążących prozę z poezją (Czytanie dla Tadzia i Zosi), w poetyckich opowieściach przygód (O Janku Wędrowniczku, Na jagody), w legendarnych przypowieściach (Jak to z lnem było) i heroikomicznych parodiach (Szkolne przygody Pimpusia Sadełko, baśń: O krasnoludkach i o sierotce Marysi).

Konopnicka zajmowała się także krytyką literacką, lubując się w recenzjach tekstów współczesnych autorów polskich i zagranicznych. Początkowo pisała na łamach „Kłosów”, „Świtu”, „Gazety Polskiej”, „Kuriera Warszawskiego”, „Biblioteki Warszawskiej”, a następnie w wielu innych pismach. Wśród prac krytycznych skupiała się głównie wokół twórczości i osobowości: Adama Mickiewicza (Portret piórem, O Mickiewiczowskiej „Odzie do młodości”, O I i II cz. Mickiewiczowskich Dziadów słów kilka, Mickiewicz, jego życie i duch), Juliusza Słowackiego (O Beniowskim), kilka prac poświęciła również swoim romantycznym poprzednikom (O Bohdanie Zalewskim, Teofil Lenartowicz, O Adamie Asnyku słów kilka).

Maria Konopnicka była pisarką wszechstronną. Stworzyła liryki, poematy, dramaty, nowele, uprawiała publicystykę jak i krytykę literacką. Jej utwory są wyrazem protestu przeciwko niesprawiedliwości społecznej oraz tyranii, wypełnione patriotyzmem, liryzmem i sentymentalizmem, przepełnia je miłość i szacunek do poezji ludowej. Miarą wartości spuścizny literackiej pisarki są przekłady jej utworów na 25 języków świata. Najczęściej tłumaczone bywają: Dym, Mendel Gdański, Banasiowa, Nasza szkapa, O krasnoludkach i o sierotce Marysi.

Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu

Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu mieści się w dworku ofiarowanym przez społeczeństwo polskie poetce z okazji 25-lecia pracy literackiej. W latach 1985-1991 wybudowano dodatkowo, na fundamentach dawnego spichlerza dworskiego, budynek „Lamusa”, w którym znajdują się obecnie ekspozycje, biblioteka, administracja muzeum, a także pracownie i magazyny zbiorów.

Historia dworku

Historia samego budynku rozpoczęła się w XVIII w. kiedy to wzniesiono go w miejscu starszej, rozebranej lub też spalonej, budowli dworskiej. Budynek w 1811 r. został nabyty przez Jana Chrzciciela Rogoyskiego, zaś później odziedziczony w spadku przez jego wnuczkę – Lubinę. Kolejną właścicielką dworku była córka Lubiny – Henryka Mierówna. Kłopoty finansowe kobiet sprawiły, iż  dworek został przez nie sprzedany rodzinie Biechońskich. Nowi właściciele niezwłocznie przystąpili do remontu budynku. Ok 1880 r. rozbudowali go o murowana przybudówkę z piętrem, gdzie mieściły się pokoje gościnne. Jadwiga i Stanisław Biechońscy zatroszczyli się również o park, a także  znajdujący się niedaleko budynek gospodarczy. Dworek za sprawą włodarzy stał się miejscem spotkań ówczesnej elity intelektualnej w osobach m. in Adama Asnyka oraz Ignacego Maciejowskiego [Maciejewskiego] pseud. Sewer.

Dar narodu dla poetki

Maria Konopnicka często podróżując po Europie marzyła o własnym domu. Tęsknotę za „choćby jednym własnym drzewem” wyrażała m. in. listach pisanych z Włoch do swej przyjaciółki pisarki Elizy Orzeszkowej. Nie dziwi więc fakt, iż to właśnie Orzeszkowa okazała się główną postulatorką uhonorowania 25-letniej pracy pisarskiej poetki poprzez ofiarowanie jej upragnionego domu. Warto nadmienić, iż w ówczesnych czasach tzw. dar narodowy był najwyższym wyróżnieniem dla pisarza (w historii Polski prócz Marii Konopnickiej takim wyróżnieniem odznaczono jedynie Henryka Sienkiewicza). Komitety jubileuszowe, które z tej okazji powołano w Krakowie, Lwowie, Poznaniu i Warszawie, niezwłocznie przystąpiły do poszukiwań odpowiedniego miejsca, jak również gromadzeniem społecznych datków na ten szczytny cel. W ostateczności, spośród 36. sugerowanych miejscowości, na dar dla poetki wybrano dworek z Żarnowcu (wybór nie był przypadkowy – w związku z sankcjami ze strony władz zaboru pruskiego i rosyjskiego w stosunku do Konopnickiej szukano właściwego obiektu w Galicji, gdzie panowały łagodniejsze restrykcje), który w raz z parkiem zakupiono od Jadwigi z Czeczelów Biechońskiej. Maria Konopnicka przybyła do Żarnowca 8 września 1903 r. w towarzystwie przyjaciółki malarki Marii Dulębianki. Poetka spędzała we dworku jedynie miesiące wiosenno-letnie ze względu na fakt, iż z Żarnowca trudno było się dostać do Krakowa czy Lwowa (szczególnie w okresie zimowym) dokąd od czasu do czasu wyjeżdżała. Konopnicka będąc na miejscu nie tylko tworzyła, lecz również udzielała się społecznie, a także utrzymywała kontakty w wybitnymi pisarzami i osobami ówczesnego życia publicznego. Z biegiem czasu coraz częściej dawały jednak o sobie znać problemy zdrowotne pisarki zmuszając ją do coraz częstszych wyjazdów do uzdrowisk i sanatoriów. Z pobytu w jednym z nich (sanatorium „Kiselka” we Lwowie) poetka już nie wróciła. Zmarła 8 października 1910 r. Jej szczątki spoczęły na Cmentarzu Łyczakowskim.

Dalsze losy dworku

Po śmierci Marii Konopnickiej dworek wraz z otaczającym go parkiem do roku 1956 pozostał w posiadaniu jej najbliższej rodziny. Najczęściej gościły w nim córki poetki w osobach Laury Pytlińskiej i Zofii Mickiewiczowej. Po śmierci Laury (1935 r.) jedyną właścicielką  żarnowieckiego dworku pozostała Zofia. Wybuch II wojny światowej oraz liczne działania frontowe zmieniły przeznaczenie budynku, w którym wówczas umiejscowiono szpital wojskowy. Jakkolwiek samo wyposażenie dworku nie ucierpiało, gdyż po zakończeniu działań wojennych w dość niedługim czasie udało się odzyskać prawie wszystkie zaginione a pochodzące z dworku przedmioty. W 1945 r. do Żarnowca powróciła Zofia Mickiewiczowa, prócz niezwłocznego nawiązania kontaktów z ówczesnym środowiskiem artystycznym (m. in. Wandą Siemaszkową) córka poetki snuła także plany przekazania posiadłości na rzecz narodu polskiego. Aktu tego dokonała 21 marca 1956 r. poprzez sporządzenie dokumentu darowizny. Uczyniła to na kilka miesięcy przed swoją śmiercią.

Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu

W 1957 r. Ministerstwo Kultury i Sztuki, na podstawie wspomnianego aktu darowizny Zofii Mickiewiczowej, jak również innych spadkobierców poetki, powołało do życia Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu. Po przeprowadzeniu niezbędnych prac konserwatorskich oraz remontowych 15 września 1960 r. dokonano oficjalnego otwarcia ekspozycji muzealnych. Muzeum od chwili oficjalnego rozpoczęcia swej działalności, przechowuje, gromadzi, naukowo opracowuje oraz udostępnia zainteresowanym wszelkie materiały związane z życiem i twórczością Marii Konopnickiej. Na muzealne zbiory literackie składają się w głównej mierze książki i czasopisma; zawiera się w nich m. in. kolekcja dzieł poetki (od pierwodruków po wydania współczesne) a także naukowe oraz popularnonaukowe opracowania twórczości pisarki oraz epoki w której żyła. Muzeum może poszczycić się również posiadaniem rękopisów utworów Marii Konopnickiej jak również korespondencji nie tylko wybitnej poetki lecz także innych znakomitych pisarzy polskich m. in. Elizy Orzeszkowej, Józefa Ignacego Kraszewskiego czy też Stanisława Przybyszewskiego. Unikatową kolekcję, w zbiorze muzeum, stanowią adresy hołdownicze, dyplomy honorowe, albumy oraz dary ofiarowane poetce w 1902 r. z okazji 25-lecia pracy pisarskiej. Warto podkreślić, iż zasób żarnowieckiego muzeum to nie tylko twórczość Marii Konopnickiej i przedmioty z nią związane. Muzeum może poszczycić się również posiadaniem:

• największego w Polsce zbioru obrazów, przyjaciółki Marii Konopnickiej, znakomitej malarki przełomu XIX i XX w. Marii Dulębianki,
• kolekcji stylowych kałamarzy i przyborów na biurko pochodzących z XIX i początku XX w.,
• oryginalnych ilustracji do utworów M. Konopnickiej w wykonaniu znanych polskich artystów,
• kolekcji medali autorskich z wizerunkami pisarzy i sławnych Polek,
• zbioru płaskorzeźb w drewnie przedstawiających wizerunek orła z różnych okresów historycznych państwa i narodu polskiego.

  żródło zdjęcia :https://www.google.pl/search?q=maria+konopnicka&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwiPqaq_t4zlAhVhyqYKHWD7ACgQ_AUIEigB&biw=1455&bih=717&dpr=1.1